De wetenschappelijke bevindingen: bokashi als bodemverbeteraar

Bokashi is een Japanse term die “goed gefermenteerd organisch materiaal” betekent. Het is een methode van “koude compostering” waarbij organisch afval wordt gefermenteerd met behulp van effectieve micro-organismen (EM). Deze techniek wint snel aan populariteit vanwege de vele voordelen die het biedt voor bodemgezondheid en plantengroei. In dit artikel gaan we in op de wetenschappelijke basis van de voordelen van bokashi als bodemverbeteraar.

Verbeterde bodemvruchtbaarheid

Bokashi bevat een breed scala aan voedingsstoffen, waaronder stikstof, fosfor, kalium en tal van andere micronutriënten. Deze voedingsstoffen maken onderdeel uit van de organische stof en zitten dus in de (cel)structuur van het oorspronkelijke materiaal verweven. Daarmee zijn ze niet of nauwelijks direct opneembaar voor de planten. Het bodemleven kan er echter wel mee aan de slag. Alle facetten van het bodemvoedselweb van het “eten en gegeten worden” spelen daarbij een rol en gedurende dit proces komen de voornoemde nutriënten steeds met kleine porties vrij in een vorm die wel door planten opneembaar zijn. Daarnaast is het inmiddels alom bekend dat plantenwortels uit een gezonde actieve bodem ook hele “brokken” van afgebroken organisch materiaal kunnen opnemen en verder gebruiken en inbouwen in betsaande structuren.

Onderzoek heeft aangetoond dat bokashi-compost (zoals het in de Engelstalige literatuur vaak genoemd wordt) de beschikbaarheid van nutriënten in de bodem verhoogt. Een studie gepubliceerd in Waste Management & Research rapporteerde dat bokashi het gehalte aan beschikbare fosfor en kalium in de bodem aanzienlijk verhoogde. Bovendien verhoogt bokashi de cationenuitwisselingscapaciteit (CEC) van de bodem, waardoor de bodem beter in staat is voedingsstoffen vast te houden en geleidelijk vrij te geven aan planten.

Naast al deze elementen is echter de toevoeging met de bokashi van meer koolstof aan de bodem een van de belangrijkere aspecten. De koolstof-cyclus is in feite de energie-cyclus van de bodem en van de koolstof in de bokashi is een groot deel makkelijk afbreekbaar en dus beschikbaar voor de verschillende bewoners van het bodemvoedselweb. Die gebruiken het als energiebron om zich o.a. te vermenigvuldigen en om vervolgens weer te worden “opgegeten” binnen de voedselketen. Deze toename van het bodemleven is bovendien het eerste aspect dat sigificante verschillen liet zien in het grootschalige onderzoek van de Wageningen Universiteit (WUR, Kennisprogramma Circulair Terreinbeheer Jaarrapportage 2022, Spijker et al., 2023). Vooral opvallend daarbinnen is de toename die gezien wordt in de aanwezige schimmels, waaronder ook de mycorrhiza.

Verhoogde microbiële activiteit

Veel van de micro-organismen die betrokken zijn bij het fermentatie-proces blijven actief in de bodem na toepassing van de bokashi. Deze verhoogde microbiële activiteit helpt bij het afbreken van organisch materiaal, verbetert de structuur van de bodem en bevordert een gezonde bodemecologie.

Een studie in het Journal of Soil Science and Plant Nutrition toonde aan dat bokashi de microbiële biomassa en enzymactiviteit in de bodem verhoogde, wat bijdraagt aan een verbeterde bodemgezondheid en -vruchtbaarheid . Dit leidt tot een beter evenwicht tussen nuttige en schadelijke micro-organismen, wat de algehele bodemgezondheid ten goede komt.

Verhoogde waterretentie

Bokashi verbetert de waterretentiecapaciteit van de bodem door de structuur en porositeit te verbeteren. Dit is vooral voordelig in gebieden met droge omstandigheden, omdat het de behoefte aan irrigatie vermindert en de planten beter bestand maakt tegen droogtestress.

Onderzoek gepubliceerd in Agricultural Water Management liet zien dat bodems behandeld met bokashi een hogere waterretentie en infiltratiecapaciteit hadden vergeleken met onbehandelde bodems . Dit komt doordat bokashi bijdraagt aan de vorming van stabiele bodemaggregaten, die de wateropslagcapaciteit van de bodem vergroten en erosie verminderen.

Verminderde ziekte- en plaagdruk

Bokashi heeft een remmende werking op pathogene micro-organismen en plagen. De aanwezigheid van gunstige micro-organismen in bokashi kan helpen bij het onderdrukken van schadelijke pathogenen in de bodem, wat resulteert in gezondere planten.

Een studie in Crop Protection vond dat de toepassing van bokashi de incidentie van bodemgebonden ziekten zoals Fusarium-verwelking aanzienlijk verminderde . De melkzuurbacteriën en andere gunstige micro-organismen in bokashi concurreren met pathogene micro-organismen, waardoor de prevalentie van ziekten afneemt. Daarnaast produceren sommige micro-organismen in bokashi natuurlijke antibiotica die verdere bescherming bieden.

Verbeterde koolstofopslag en vermindering van broeikasgassen

Bokashi draagt ook bij aan de opslag van koolstof in de bodem, wat helpt bij het verminderen van de concentratie van koolstofdioxide in de atmosfeer. Dit draagt bij aan het tegengaan van klimaatverandering. Bovendien vermindert bokashi de emissie van broeikasgassen zoals methaan en lachgas, die vaak vrijkomen bij traditionele compostering en andere vormen van afvalbeheer.

Een studie in Soil Biology and Biochemistry toonde aan dat bokashi-compostering de emissie van broeikasgassen aanzienlijk verminderde in vergelijking met traditionele compostering . Dit maakt bokashi een milieuvriendelijke optie voor afvalbeheer en bodembeheer.

Toepassing en gebruik

Het gebruik van bokashi is eenvoudig en kan op verschillende manieren worden geïntegreerd in bestaande landbouwpraktijken:

1. Bodemtoepassing: Bokashi kan direct in de bodem worden ingegraven of oppervlakkig worden aangebracht en gemengd met de bovengrond.
2. Plantbedden: Het kan worden gebruikt als bodemverbeteraar in plantbedden en bloembedden.
3. Combinatie met mulch: Bokashi kan soms worden gemengd met andere mulch materialen om zo de voordelen van beide materialen te combineren.

Conclusie

De wetenschappelijke basis van de voordelen van bokashi als bodemverbeteraar wordt steeds robuuster en breed gedocumenteerd. De verbeterde bodemvruchtbaarheid, verhoogde microbiële activiteit, verbeterde waterretentie, verminderde ziekte- en plaagdruk, en verbeterde koolstofopslag maken bokashi tot een waardevolle toevoeging aan duurzame landbouw- en tuinbouwpraktijken. Door de toepassing van bokashi kunnen boeren en tuinders niet alleen hun opbrengsten verbeteren, maar ook bijdragen aan een gezondere en duurzamere bodem en in feite een gezondere leefomgeving.

Door de wetenschappelijke voordelen van bokashi te benadrukken, hopen we bij Protanso bij te dragen aan een bredere acceptatie van deze effectieve en duurzame techniek.

Referenties

1. Effect of Bokashi on Nutrient Availability. Waste Management & Research.
2. Kennisprogramma Circulair Terreinbeheer Jaarrapportage 2022, SPijker et al. 2023
3. Impact of Bokashi on Soil Microbial Biomass. Journal of Soil Science and Plant Nutrition.
4. Bokashi and Soil Water Retention. Agricultural Water Management.
5. Bokashi and Soil-Borne Disease Suppression. Crop Protection.
6. Bokashi and Greenhouse Gas Emissions. Soil Biology and Biochemistry.